«چقدر» جالب؟!

(۱)

لرد کلوین گفته:

شما در صورتی می‌توانید ادعا کنید در مورد چیزی دانش و آگاهی دارید که بتوانید آن را اندازه گرفته، در قالب اعداد بیان کنید!

این ادعا اغراق‌آمیز به نظر می‌رسد اما تلاش برای تحقق آن مفید است.

مثلاً فرض کنید نمایه‌های کوچکی از تعداد زیادی عکس با موضوعات یکسان را گذاشته‌ایم بغل‌دست هم و در یک صفحه جمع کرده‌ایم و بینندگان می‌توانند با کلیک بر روی نمایه‌ی هر عکس آن را با اندازه‌ی بزرگتر مشاهده کنند. اگر این صفحه روی اینترنت قرار گیرد و تعداد زیادی بازدیدکننده داشته باشد مشخص می‌شود که بعضی از عکسها به نسبت بقیه از نظر بازدیدکنندگان جالب‌تر هستند. «جالب‌تر» به این معنا که این عکسها نظر تعداد بیشتری از بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کنند و بنابراین تعداد بیشتری از بینندگان این عکسهای جالب‌تر را برای دیدن با اندازه‌ی بزرگتر انتخاب می‌کنند. حالا اگر ما بتوانیم میزان جالب بودن عکسها را حساب کنیم و آن را با عدد و رقم بیان کنیم می‌توانیم عکسها را به ترتیب میزان جالب بودن برای بینندگان مرتب کنیم تا تجربه‌ی مفرح‌تری برای آنها فراهم آوریم. مسئله‌ی مهم اینجاست که بدانیم برخلاف آنچه ممکن است از مثال من برداشت شود «جالب‌تر بودن» با «پربازدیدکننده‌تر بودن» متفاوت است. در واقع جالب بودن یک عکس می‌تواند باعث بیشتر دیده شدن آن شود اما اگر عکسی بیشتر دیده می‌شود لزوماً دلیل خیلی قاطعی وجود ندارد که از عکسهای دیگر جالب‌تر باشد. مثلاً ممکن است این عکس مدت زمان بیشتری در دید قرار گرفته باشد یا علت توجه به آن ارجاع از سایتها و صفحات وب پربازدیدکننده باشد یا حتی مثلاً جای آن در صفحه باعث بیشتر دیده شدن آن شود. معیار «جالب بودن» زمانی برای ما ارزش پیدا می‌کند که بتوانیم با تحلیل رفتار یک نمونه‌ی آماری از بازدیدکنندگان برای آن «عددی» -فارغ از عمر عکسها، موضوع و سایر ویژگیهای آنها- به دست آوریم که بر طبق آن بتوانیم رفتار بازدیدکنندگان را در قبال یک عکس خاص در مقایسه با عکسهای دیگر پیش‌بینی کنیم.

این تقریباً همان چیزی است که فلیکر با ارائه‌ی کمیتی به نام «جالب بودن» به دنبال آن است.

یکی از پربازدیدکننده‌ترین صفحات فلیکر صفحه‌ی اکسپلور آن است. در این صفحه عکسهایی که در طی روز جاری روی فلیکر قرار گرفته‌اند و از نظر فرمولهای فلیکر «جالب‌ترین» هستند در دسترس قرار می‌گیرند. علاوه بر آن می‌توان از طریق همین صفحه به «جالب‌ترین»های روزهای قبل هم دسترسی پیدا کرد. جالب اینجاست که بایگانی جالب‌ترینها همیشه دستخوش تحول است و رفتار بینندگان در طول زمان باعث می‌شود رتبه‌ی عکسها در این بایگانی بالا و پایین برود.

(۲)

الگوریتمها و فرمولهایی که فلیکر برای تعیین میزان جالب بودن عکسها به کار می‌گیرد تا حدود زیادی سلیقه‌ای هستند و در طول زمان هم تغییر می‌کنند. این مسئله باعث می‌شود درک چگونگی عملکرد این الگوریتمها مشکل باشد. چندی پیش یکی از کاربران ایرانی شناخته شده و حرفه‌ای فلیکر تلاش کرد تا با ترغیب دوستان و آشنایان خود به علامت زدن یک عکس به عنوان «عکس مورد علاقه»، نظر دادن در مورد آن، برچسب گذاشتن روی آن و کارهایی مثل این عملکرد این الگوریتم را مورد تحلیل قرار دهد. عکس مورد نظر علی رغم این تلاشها به صفحه‌ی جالب‌ترینهای فلیکر منتقل نشد. آزمایش این کاربر ایرانی نشان داد که الگوریتمهای فلیکر تا حدود زیادی در برابر عملکردهای این شکلی مقاومند و پارامترهای مهم دیگری را غیر از حجم رجوع به یک عکس در فرمولهایشان دخیل می‌کنند (پی نوشت: حتی ممکن است به صورت دستی نتایج این الگوریتمها تغییر کند، برای کسب اطلاعات بیشتر نوشته‌های پای عکس مذکور را بخوانید و لینکها را دنبال کنید).

(۳)

اگر طی دیروز و امروز به صفحه‌ی جالب‌ترینهای فلیکر مراجعه کرده باشید به احتمال بسیار زیاد عکسهایی را دیده‌اید که در آنها به رویه‌ی فلیکر در سانسور بعضی عکسها در بعضی کشورها اعتراض شده:

فلیکر اخیراً عکسهای با محتوای نامناسب (برهنگی و مانند آن) را علامت می‌زند و در صورتی که تنظیمات کاربر نشان دهد که این جور عکسها نباید برای او نشان داده شوند آنها را در دسترس او قرار نمی‌دهد. این تنظیمات می‌تواند توسط خود کاربر تغییر داده شود مگر آن که مشخص شود که کاربر تبعه‌ی یکی از کشورهای آلمان، هنگ کنگ، کره یا سنگاپور است. در این صورت (حدس می‌کنم البته) به لحاظ محدودیتهای قانونی این کشورها این جور عکسها حتی علی رغم خواسته‌ی خود کاربر در دسترس او قرار نمی‌گیرند. عکسهای اعتراض‌آمیز فوق‌الذکر این رویه‌ی فلیکر را مورد انتقاد قرار داده‌اند و تلاش می‌کنند فلیکر را وادار کنند در مورد این رفتارش «بیشتر فکر کند»!

صاحبان این عکسهای اعتراض‌آمیز در این نمونه ثابت کرده‌اند که الگوریتمهای فلیکر برای یافتن جالب‌ترینها خیلی هم ضدگلوله نیستند و می‌شود رفتار آنها را کنترل کرد به گونه‌ای که حتی علیه فلیکر رفتار کنند و به آن اعتراض کنند.

پی نوشت: انگار قبلاً هم در این مورد نوشته‌ام!