گزیر

دربارهٔ من:

• 
• مرا بیشتر بشناسید!

آخرین نظردهندگان:

• Anonymous دربارهٔ تماشای ریحان
• لیام دربارهٔ ‎@hrmoh
• سمانه ، م دربارهٔ ‎@hrmoh
• M دربارهٔ شرح یک تجربه: سیانوژن روی گوشی LG Optimus 4X
• مسعود دربارهٔ ‎@hrmoh

مشترک شوید:

ایمیل خود را در جعبهٔ زیر وارد کنید و دکمهٔ اشتراک را بزنید.

جستجو:

زمینی که از اول گرد بود

چند روز پیش (شاید بیش از چند روز پیش) ماه‌گرفتگی داشتیم و احتمالاً هنوز هم مثل من می‌توانید در خبرخوانتان ردپاهایی از این پدیده را بیابید. احتمالاً ماه‌گرفتگی و کشف عامل این پدیده (افتادن سایه‌ی زمین بر روی ماه) یکی از نشانه‌هایی بوده که قدما را به گرد یا کروی شکل بودن زمین رهنمون شده. نقل قول معروفی هست که به ماژلان (کاشف و دریانورد پرتغالی همعصر کریستف کلمب) نسبت داده شده که می‌گوید:

کلیسا می‌گوید زمین تخت است، اما من می‌دانم که زمین گرد است. چرا که من سایه‌ی زمین را روی ماه دیده‌ام و من به «سایه» بیشتر ایمان دارم تا «کلیسا»!

جالب اینجاست که این نقل قول در واقع به احتمال خیلی زیاد از آن ماژلان نیست و قدیمی‌ترین منبعی که این گفته را از زبان ماژلان نقل کرده کتابی است که در اواخر قرن نوزدهم میلادی نوشته شده، گویا موضوع آن رد عقاید کلیساست و البته در آن، این نقل قول با تردید به ماژلان نسبت داده شده (با این لحن که «… فکر می‌کنم ماژلان باشد که گفته است: …»)(نکاتی به انگلیسی در مورد این نقل قول). نکته‌ی دیگری هم در این مورد هست و آن این است که دانشمندان قدیمی (و از جمله وابستگان به کلیسا) (حداقل از قرن چهارم پیش از میلاد، با توجه به مستندات بازمانده از یونانیها) می‌دانستند که زمین کروی شکل است و روی همین اطلاع بود که کاشفان قرن پانزدهم تصمیم گرفتند با رفتن به سمت غرب به هند (که عملاً در سمت مخالف مسیری بود که در پیش گرفته بودند) برسند (حقیقتی که کلیسا با آن مشکل داشت و امثال گالیله را به واسطه‌ی اعتقاد به آن به دادگاه تفتیش عقاید کشاند «گردش زمین به دور خورشید» بود نه «کروی بودن زمین»).

نشانه‌های اعتقاد به کروی بودن زمین در ادبیات کهن ما هم دیده می‌شود. دوستان، پای بعضی از شعرهای مرتبط با این قضیه در گنجور حاشیه نوشته‌اند و به این قضیه اشاره کرده‌اند. مثلاً دوستی در پای قصیده‌ای از عطار که با این بیت شروع می‌شود:

علاوه بر اشاره به این موضوع، از کتاب کیمیای سعادت غزالی گفته‌هایی را نقل کرده که دلالت بر اطلاع دانشمندان ما از حجم خورشید و ستاره‌ها دارد (به نظر من البته، این نکته هم که شاعر شاکی، سفر از کره‌ی زمین به مقصدی دیگر را هم به عنوان یکی از گزینه‌های ممکن در نظر داشته و متأسف بوده از این که توان این کار را ندارد نکته‌ی جالبی است، شاید اگر راجع به این قضیه کمی جدی‌تر فکر می‌کرد الان یوری گاگارین اولین انسانی نمی‌بود که به فضا رفته 😉 ). نمونه‌های دیگر اشاره به این موضوع را به لطف دوست گرامی «رسته» در پای این شعر از سنایی (بیت ۲۹)، این تکه از لیلی و مجنون نظامی (ابیات ۷۶ تا ۸۶) و این قصیده از ناصرخسرو بخوانید (برای شماره‌گذاری ابیات از عنوانی که به همین منظور در داخل کادر «حاشیه‌ها» در نظر گرفته شده استفاده کنید). اما بیت اول ِ این مورد آخری را بخوانید:

همچنان که می‌بینیم قدمای ما نیز همانند قدمای کلیسا به گردش خورشید و ستارگان به دور زمین معتقد بودند. در جای‌جای ادبیات ما اشاره به «گنبد گــِــرد گـــَــرد» در واقع نشأت گرفته از همین اعتقاد است. البته شواهدی نیز وجود دارد از این که برخی دانشمندان ما به گردش زمین به دور خورشید معتقد بوده‌اند: اینجا را ببینید.

توصیه می‌کنم سرگذشت پرماجرای ماژلان در ویکی‌پدیا را بخوانید، این قسمت از این مقاله‌ی ویکی‌پدیا را در نظر داشته باشید:

ماژلان و یارانش همچنین نخستین اروپاییانی بودند که:

…

به ضرورت ایجاد یک خط تاریخ بین‌المللی پی بردند؛ بدون وجود این این خط فرضی دریانوردانی که از سمت غرب دوره کره‌ی زمین می‌گردند یک روز از تقویم واقعی عقب می‌مانند.

اگر کتاب دور دنیا در هشتاد روز ژول ورن را خوانده باشید یا مثل همسنهای من کارتونش را دیده باشید می‌دانید که همین جریان (یک روز عقب ماندن از تقویم در حین دور زدن زمین از غرب به شرق) باعث شد قهرمان داستان در پایان سفر اشتباهاً تصور کند دیر رسیده. جالب اینجاست که این بیت از انوری:

بنابر نظر ابوالحسن فراهانی -یکی از شارحان دیوان انوری و از سخنوران قرن یازدهم- دلالت بر این دارد که انوری (که بنا بر حکایت معروفی از برجستگان زمان خود در علوم ستاره‌شناسی و طالع‌بینی مبتنی بر ستارگان بوده) از حقیقت یاد شده آگاهی داشته است. برای اطلاع بیشتر در این زمینه این نوشته‌ی دکتر محمدرضا ترکی را بخوانید.

این نوشته را تقدیم می‌کنم به مجید عزیز و همینطور دوستانی که در پای این صفحه نسبت به من اظهار لطف کرده‌اند.

گنجور

(۱)

گنج ادب را یادتان هست؟ مدتی است (فکر کنم چیزی حدود یک ماه) که آن را منتقل کرده‌ام اینجا. البته با تفاوتهای مهمی: مهم‌ترین تغییر این که منبع اشعار موجود دیگر درج نیست، بلکه تمامی اشعار از ری‌را وارد مجموعه شده‌اند. شش شاعر هم شده تقریباً تمامی شاعران موجود در ری‌را (سی و چند تا، تقریباً یعنی دقیقاً همه به استثنای دقیقی که چون فکر کردم تنها اثری که ری‌را از او دارد همان گشتاسپ‌نامه است و گشتاسب‌نامه هم جزئی از شاهنامه است، نقل مکرر آن ضرورتی ندارد). نحوه‌ی بخش‌بندی مثنوی، شاهنامه و اشعار نظامی را هم از حالت نامناسب قبل خارج کردم و حالا تمام بخش‌بندیها مطابق ری‌راست (به غیر از رباعیهای شاعران که در گنجور هر کدامشان یک صفحه و نشانی یکتا دارند). تغییرات دیگری هم دارد، مثلاً فهرست پرحجم غزلیات شمس را که پیش از این یک صفحه‌ی سیصد/چهارصد کیلوبایتی بود بخش‌بندی کردم و برای خیلی از آثار شاعران دیگر هم فهرستهای الفبایی به ترتیب حروف روی درست کردم. از آنجا که حالا برای این مجموعه فضا و دامنه‌ی جداگانه خریده‌ام، در ِ آن را هم به روی موتورهای جستجو باز کردم.

ادامه »

استانداردهای رابط کاربری برای نرم‌افزارهای فارسی

(۱)

تا به حال شده احساس کنید ویرایش جدید نرم‌افزاری که معمولاً از آن استفاده می‌کنید ظاهری عجیب، غیر متعارف یا حتی آزاردهنده پیدا کرده است؟! ظاهری که استفاده از آن را سخت کرده و شما نمی‌توانید به راحتی گزینه‌های لازم برای کار با نرم‌افزار را پیدا کنید؟! به عنوان نمونه اگر کاربر اینترنت اکسپلورر ۶ بوده باشید احتمالاً در اولین مواجهه با ظاهر ویرایش جدید آن (۷) از این که منوی اصلی آن حذف شده (در واقع پنهان شده) تعجب خواهید کرد و مدتی طول می‌کشد تا بتوانید جای گزینه‌های نرم‌افزار را در ویرایش جدید پیدا کنید.

ادامه »

کاری که باید انجام شود

خط فارسی به گونه‌ای نوشته می‌شود که حرکات حروف (کسره، ضمه و فتحه) در آن نمایش داده نمی‌شود، همچنین در مواردی املای کلمات با نحوه‌ی تلفظ آنها متفاوت است. این مسأله باعث می‌شود که تهیه‌ی بسیاری از ابزارهای نرم‌افزاری مرتبط با این زبان نیازمند وجود یک بانک اطلاعاتی کامل از تلفظ کلمات آن باشد. ایده‌ها و نرم‌افزارهای اینچنینی که من الان در ذهن دارم یکی نرم‌افزار تبدیل متن به صحبت یا بازخوانی متن فارسی است و دیگری یک نرم‌افزار تشخیص کامپیوتری وزن عروضی اشعار فارسی.

از طرف دیگر تولید چنین بانکی نیاز به حجم بالایی از کار نیروی انسانی برای جمع‌آوری، دسته‌بندی، ورود و تضمین صحت اطلاعات دارد که انجام آن از عهده‌ی اشخاص و حتی شرکتهای خصوصیی که ممکن است از تولید چنین بانکی سود ببرند خارج است. حتی اگر شرکتی هم چنین بانکی را تولید کند، مطمئناً به واسطه‌ی انگیزه‌های مالی از عرضه‌ی باز، عمومی و رایگان این محصول خودداری خواهد کرد.

این کار، کاری است که به نظر من باید توسط دولت انجام شود و محصول نهایی نیز به صورت رایگان و با ساختار باز در اختیار عموم قرار گیرد. حتی به نظر من دولت موظف است این کار را برای سایر زبانهای خاص محدوده‌ی جغرافیایی کشور نیز با اولویت‌بندی مناسب به انجام برساند که البته بعید است حتی برای زبان فارسیش هم کسی به این زودیها به فکر بیفتد.

بد نیست نهادهای دولتی ِ مرتبط با فناوری اطلاعات، به جای جنبه‌ی ملی بخشیدن به طرحهایی که از اساس در مورد آنها بحث و سؤال وجود دارد (سیستم عامل ملی، کامپیوتر ملی و مانند آنها) به فکرها و ایده‌هایی بپردازند که انجام هر چه زودترشان برای حفظ و تقویت بنیانهای ملی کشور (که زبان یکی از مهم‌ترین آنهاست) ضروری است.

کشتم شپش شپش کش شش پا را!

مسابقه در تکرار سریع جملاتی که تکرار حروف همسان یا همجنس، ادای آنها را سخت کرده، یکی از سرگرمیهای بچگی فارسی زبانهاست (در زبانهای دیگر هم مشابه دارد؟). به هر صورت جالب است ببینیم این سرگرمی دوران بچگیمان حتی در شعرها و ادبیات قدیمی فارسی نیز نمود پیدا کرده و نمونه‌هایی دارد (برای این به اصطلاح صنعت ادبی اسامی واج‌آرایی و نغمه حروف را انتخاب کرده‌اند).

چند تاییش را که من می‌شناسم اینجا می‌آورم، بد نیست اگر شما هم از ادبیات کهن فارسی نمونه‌هایی را سراغ دارید عنوان کنید.

الف- حافظ (تکرار حرف سین):

این که می‌گویم فقط یک حدس است: خواندن مصرع دوم این بیت مخصوصاً به صورت آرام و نامفهوم و با تأکید بر روی حرف سین، تکرار متوالی و سریع ذکر «سبحان الله» را به ذهن متبادر می‌کند و من احساس می‌کنم حافظ عمداً قصد داشته با خوانده شدن این بیت چنین احساسی به شنونده دست دهد، یعنی این تصویر را در ذهن شنونده بسازد که راوی، تسبیح گویان دارد به استقبال ساقی سیمین ساق می‌رود!

ب- حافظ (تکرار حرف خ):

«خ» از آن حروفی نیست که بدون دقت کافی تکرارش تشخیص داده شود، بنابراین احتمال دارد شنونده‌ی این بیت تکرار زیاد این حرف را در آن تشخیص ندهد.

چیزی که در این بیت به نظر من جدای از این صنعت ادبی خیلی قشنگ است این است که اگر مصرع اول را به صورت یک جمله‌ی کامل بخوانید به صورتی که احساس نشود بقیه دارد، یک شعر عاشقانه‌ی ناامیدانه‌ی کامل را دارید (به تو نمی‌رسم، عشقت را با خودم به گور می‌برم 🙁 )! به همین دلیل می‌توانید با خواندن ِ به جای ِ مصرع دوم شنونده‌ی غمزده از مصراع اول را متعجب کنید، به او بفهمانید که مصرع اول یک جمله‌ی عاشقانه‌ی تراژیک نیست، بلکه یک جمله‌ی عاشقانه‌ی سرافرازانه و شاهدی بر یک انتخاب آگاهانه است (عشقت را با خودم به خاک می‌برم تا خاک گورم بوی تو را بگیرد!).

ج- سعدی (تکرار حرف ش):

به نظر من تکرار واضح و مصنوعی حرف شین تنها مشخصه‌ی قابل توجه این بیت است.

د- حافظ (تکرار حرف چ):

البته تعداد تکرار حرف «چ» زیاد نیست ولی «چ» از آن حروفی است که تکرار کمش هم خودش را نشان می‌دهد.

ه- حافظ (تکرار حرف ک):

این بیت را اینجا پیدا کردم. البته به نظرم تکرار حرف «ک» خیلی تکرار جذاب و قشنگی نیست. در واقع حتی به نوعی کریه و زشت هم هست (البته فقط به خاطر نوع بیان این حرف و نه مسئله‌ی دیگر 😉 ). به هر حال مصرع اول این بیت به نظرم از آن جملاتی است که آدم اگر چند بار به صورت سریع و متوالی (به شیوه‌ی همان مسابقه یا رو کم کنیها) تکرارش کند تعداد «ک» هایش بیشتر هم می‌شود 😉 .

و- حافظ (تکرار حرف ش):

توصیه هایی برای جستجوی بهتر در اینترنت

هر جوینده‌ای یابنده نیست. جوینده‌ای یابنده است که در جای درست و با روش درست دنبال هدفش باشد. دفعه‌ی بعد که خواستی بفهمی چطور می شود بهتر در اینترنت جستجو کرد؟ این نکته‌ها را در نظر داشته باش:

ادامه »

روزی امروز

روزی امروز

روزی امروز

روزی امروز